การเสด็จประพาสต้นสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน

Abstract

งานวิจัยเรื่อง การเสด็จพระพาสต้นสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน (Royal Tourism into Sustainable Development) มีวัตถุประสงค์ในการวิเคราะห์สาเหตุของการเสด็จประภาสต้นของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรหาภูมิพลอดุลยเดช (พ.ศ. 2470-2559) ปัญหาที่ทรงประสบ แนวพระราชดำริ วิธีการในการแก้ปัญหาความแร้นแค้นของราษฎร ผลที่เกิดขึ้นว่าสอดคล้องกับการพัฒนาอย่างยั่งยืน และตามหลักภูมิสังคมหรือไม่ ขอบเขตในการวิจัยอยู่ในพื้นที่บ้านคนไทย อำเภอสันกำแพง อำเภอแม่ออน ม้ง อำเภอแม่ริม และกะเหรี่ยง อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ เหตุการณ์ระหว่างพ.ศ. 2512-2560 การวิจัยยึดรูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร การสังเกต การสัมภาษณ์ผู้ใช้ข้อมูลสำคัญ และจากประสบการณ์ตรงของผู้วิจัย นำข้อมูลมาตรวจสอบ แล้วเสนอข้อมูลแบบพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ การเสด็จประพาสต้นของพระมหากษัตริย์ไทย เกิดขึ้นตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา แต่คำว่าการเสด็จประพาสต้น เพิ่งเรียกขานตามเรือเครื่องต้น หรือเรือทรง ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ. 2396-2453) ม.จ. ภีศเดช รัชนี จึงได้ทรงนำราชาศัพท์ดังกล่าวมาทรงใช้กับการเสด็จเยี่ยมเยียนราษฎรในเขตภูเขาทางภาคเหนือของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สาเหตุของการเสด็จประพาสต้น เกิดจากสถานภาพ และบทบาทของพระเจ้าแผ่นดิน ที่ทรงมีทศพิศราชธรรม รัก เป็นห่วงประชาชน ประชาชน และประเทศชาติประสบกับปัญหาเรื่องพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พ.ศ. 2508-2525) ปัญหาด้านเศรษฐกิจ ความยากจน ขาดการคมนาคม การทำลายทรัพยากรธรรมชาติ โดยการเผาป่า ทำไร่เลื่อนลอย ปลูกฝิ่น และความยากจน แร้นแค้น ด้อยโอกาสของกลุ่มชาติพันธุ์ การแก้ปัญหาโดยหลักอริยสัจสี่ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ทำให้สามารถแก้ปัญหาแก่ราษฎรผู้ทุกข์ยากได้ ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม และสังคม สอดคล้องกับการพัฒนาอย่างยั่งยืน และหลักการพัฒนาอย่างยั่งยืนของโลก 17 ข้อ การแก้ปัญหาเริ่มต้นใช้โครงการส่วนพระองค์ในระยะแรกก่อนพ.ศ. 2525 และหลังจากนั้นใช้โครงการหลวง และโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในการแก้ปัญหา ก่อนพ.ศ. 2520 คนไทยมีรายได้ปีละ 10,000-20,000 บาท แต่หลังจากการแก้ไขปัญหาแล้วมีรายได้ปีละ 100,000-200,000 บาท หรือมากกว่านั้น ม้งมีรายได้ปีละไม่เกิน 3,000-4,000 บาท แต่เมื่อแก้ปัญหาแล้วมีรายได้ปีละมากกว่า 300,000 บาท หรือบางครอบครัวปีละมากกว่า 1-2 ล้านบาท กะเหรี่ยงมีรายได้ปีละ 3,000-4,000 บาทเช่นเดียวกับม้ง แต่หลังจากแก้ปัญหาแล้วมีรายได้ปีละ 100,000-300,000 บาท อาจน้อยกว่าม้ง แต่ก็ดีกว่าเดิมมากกว่า 30 เท่า นอกจากรายได้แล้ว การคมนาคม การสื่อสาร การศึกษา สาธารณสุข ก็พัฒนาดีกว่าเดิม แต่ก็ยังต้องปรับปรุงให้ดีกว่านี้ ในด้านการสาธารณสุข และการสื่อสาร การค้นพบการปลูกพืช ผัก ผลไม้เมืองหนาว และการแปรรูปการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ รวมทั้งการส่งเสริมอาชีพอื่นนอกภาคเกษตร เช่น การหัตถกรรม การท่องเที่ยว รวมทั้งการพัฒนาส่งเสริมปัจจัยในการผลิต ทำให้ได้รับผลผลิตและรายได้มากขึ้น ทำให้การปลูกฝิ่นลดน้อยลง และหมดสิ้นในพ.ศ. 2527 ดำเนินชีวิตตามแนวทางโครงการหลวง และโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ คุณภาพชีวิตจึงดีขึ้นกว่าเดิม อย่างไรก็ตาม การพัฒนาทำให้สิ่งแวดล้อม และสังคม วัฒนธรรม ถูกกระทบเปลี่ยนแปลงไปบ้าง ระบบนิเวศป่า ความหลากหลายทางชีวภาพลดน้อยลง วัฒนธรรมเริ่มเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น เรื่องการแต่งกาย แต่ก็ยังคงรักษารูปแบบเดิมไว้ได้ ผลของการพัฒนาดังกล่าวแล้ว ยังคงเป็นแบบการพัฒนาอย่างยั่งยืน ด้านเศรษฐกิจ เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีที่สุด รองลงมาคือ สังคม และสิ่งแวดล้อม ถึงแม้ว่าส่งผลกระทบทางลบบ้าง ก็แต่เพียงเล็กน้อย และกำลังแก้ไข ดังนั้นผลของการพัฒนา จึงเป็นตามหลักการพัฒนาอย่างยั่งยืน และภูมิสังคมแตกต่างกันบ้างตามภูมิประเทศ และกลุ่มคนไทย ม้ง และกะเหรี่ยง ม้งประสบผลสำเร็จทางเศรษฐกิจมากที่สุด รองลงมาคือคนไทย และกะเหรี่ยง