การปรับวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์กับธุรกิจการท่องเที่ยว ตำบลแม่แรม อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

การศึกษาวิจัยเรื่อง การปรับวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์กับธุรกิจการท่องเที่ยว ตำบลแม่แรม อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ เป็นงานวิจัยประยุกต์ โดยใช้ระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพ วิธีการเก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ การสังเกตอย่างมีส่วนร่วม ผลกระทบของธุรกิจที่มีต่อวัฒนธรรมต่างๆ ในพื้นที่ศึกษา พบว่า ชุมชนบ้านโต้งหลวง มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม สามารถอยู่ร่วมกันภายใต้เงื่อนไขของการแสดงวิถีชิวิต หัตถกรรม ความเป็นอยู่ การแต่งกาย การขายของที่ระลึก การนับถือศาสนา ทั้งนี้ชุมชนบ้านโต้งหลวงจึงเป็นการปรับเปลี่ยนวัฒนธรรมเพื่อสนองต่อการท่องเที่ยว การดำรงอยู่ของวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์บ้านโต้งหลวงยังต้องอาศัยการเดินทางไปยังถิ่นกำเนิดเพื่อประกอบกิจกรรมทางวัฒนธรรมของกลุ่มตนเอง หมู่บ้านหนองหอยเก่า ยังดำรงอยู่ซึ่งวัฒนธรรมม้งอันดีงามเสมอมา ทั้งเป็นการสืบทอดวัฒนธรรมต่างๆ เช่นการแต่งกายชุดม้ง การบรรเลงดนตรี การเล่นลูกช่วง ประเพณีปีใหม่ม้ง การแต่งงานแบบม้ง การร้องเพลงแบบม้ง อีกทั้งวัฒนธรรมการกินอาหารที่ยังคงอยู่สืบมาถึงปัจจุบัน การสืบทอดวัฒนธรรมของชาวม้งบ้านหนองหอยเก่านั้นเข้มแข็ง มีการส่งเสริมให้แต่งกายชุดม้งในวันสำคัญๆ ชาวม้งหนองหอยเก่าปรับตัวเองจากสังคมเกษตรกรรมมาเป็นสังคมเศรษฐกิจ มีการค้าขายของที่ระลึก การจัดแสดง การจัดให้นักท่องเที่ยวสัมผัสวิถีความเป็นวัฒนธรรมม้งผ่านเครื่องมือเครื่องใช้ของม้ง อันเป็นจุดเด่นของพื้นที่ที่จะส่งเสริมวัฒนธรรมม้งอีกทางหนึ่ง บ้านหนองหอยใหม่ มีประเพณีวัฒนธรรม และความเชื่อยังคงดำรงอยู่ โดยเฉพาะความเชื่อที่ฝังรากลึกยาวนานตั้งแต่บรรพบุรุษ เช่นประเพณีการเกิด การตาย การแต่งงาน งานปีใหม่ หรือการสู่ขวัญต่างๆ อีกทั้งยังมีผู้คนวัยกลางคนให้ความสนใจสืบทอดประเพณีดั้งเดิม ทั้งพิธีกรรม การแต่งกาย และดนตรี ทำให้เป็นการสะท้อนอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ม้งบ้านหนองหอยใหม่อย่างชัดเจน บ้านปางไฮ ยังคงรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิมเช่นเดียวกับบ้านหนองหอยเก่า และหนองหอยใหม่ แต่เพียงนักดนตรีของหมู่บ้านมีจำนวนน้อยลงทั้งนี้เนื่องด้วยไม่มีผู้สืบทอดอย่างจริงจัง การนำดนตรีและการแสดงไปจัดแสดงให้กับรีสอร์ทใกล้หมู่บ้านยังทำให้เกิดรายได้ และยังเป็นการส่งเสริมหรือประชาสัมพันธ์เรื่องวัฒนธรรมที่ดีงามของกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง เป็นการแสดงอัตลักษณ์ ม้งอย่างชัดเจน องค์ความรู้ที่เกี่ยวกับเครื่องดนตรี บทเพลง และ การแสดงของกลุ่มชาติพันธุ์ พบว่า มีกลุ่มชาติพันธุ์ที่ยังคงดำรงวัฒนธรรมดนตรีอยู่คือ 1. กลุ่มชาติพันธุ์ม้งบ้านหนองหอยเก่า 2. กลุ่มชาติพันธุ์ม้งบ้านหนองหอยใหม่ และ 3. กลุ่มชาติพันธุ์ม้งบ้านปางไฮ ทั้งนี้มีเครื่องดนตรี เค่ง , ตร้าบล่าย, เพลงร้อง กื่อเชี้ย, เพลงร้องในงานขอสาวในพิธีแต่งงาน, เพลงสวดในพิธีศพ บทเพลงจากเครื่องดนตรีเค่งมีรูปแบบโครงสร้างที่ซับซ้อน ไม่มีจังหวะที่ตายตัว ช่วงเสียงของบทเพลงจากเครื่องดนตรีเค่งจากเสียงต่ำสุดโดยส่วนมากสูงกว่า 1 ช่วงเสียง มีระบบเสียงแบบ Pentatonic ที่บรรเลงโดยเครื่องดนตรีเค่งไม่มีรูปแบบจังหวะที่ชัดเจน กระสวนจังหวะมีทั้งการใช้โน้ตตัวดำ, ตัวเขบ็ต 1 ชั้น 2 ตัว บทเพลงร้องของชาติพันธุ์ม้ง ไม่มีจังหวะตายตัว ช่วงเสียงของบทเพลงร้องจากเสียงต่ำสุดโดยส่วนมากสูงกว่า 1 ช่วงเสียง ระดับเสียงเมื่อจัดเรียงจากต่ำไปสูง พบว่าใช้ระบบเสียงแบบ Pentatonic บทเพลงร้องนั้นไม่มีรูปแบบจังหวะที่ชัดเจนผู้วิจัยจึงบันทึกโน้ตแบบไม่มีจังหวะ กระสวนจังหวะมีทั้งการใช้โน้ตตัวดำ, ตัวเขบ็ต 1 ชั้น 2 ตัว แนวทางการประยุกต์วัฒนธรรมดนตรีและการแสดงเพื่อเข้าสู่การท่องเที่ยวของกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่ศึกษา ควรมีการรื้อฟื้นความรู้ดนตรีโดยวิธีการต่างๆ เช่น การส่งเสริมกิจกรรมดนตรีแก่ชุมชน ชุมชนต้องส่งเสริม สนับสนุน ผลักดัน สร้างจิตสำนึกความเป็นชาติพันธุ์ม้ง ให้ชาวม้งตระหนักถึงวัฒนธรรมทุกด้าน การส่งเสริมดนตรีเข้าสู่ระบบการเรียนการสอนในระดับโรงเรียน โดยการสอดแทรกในสาระของหลักสูตรท้องถิ่น ผู้เรียนจะเข้าใจเกี่ยวกับเสียงดนตรี เสียงร้อง เครื่องดนตรี และบทบาทหน้าที่ รู้ถึงการเคลื่อนที่ขึ้น ลง ของทำนองเพลง องค์ประกอบของดนตรี ศัพท์สังคีตในบทเพลง การใช้สื่อการเรียนการสอนเกี่ยวกับดนตรีกลุ่มชาติพันธุ์ เพื่อการส่งเสริมดนตรีท้องถิ่นในหลักสูตรดนตรีอีกทางหนึ่ง ทั้งนี้เป็นการส่งเสริมที่ให้ผู้เรียน และผู้สนใจได้เห็นภาพที่ชัดเจน มีตัวอย่างเชิงประจักสามารถนำสื่อมาพัฒนาต่อยอดด้วยตนเองได้