การประเมินสิ่งคุกคามทางสุขภาพกับปัญหาอาชีวอนามัยและความปลอดภัย เพื่อเสนอแนะแนวทางเชิงนโยบายของผู้สูงอายุในชุมชนสะลวง-ขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ศึกษาสถานการณ์ปัญหาสุขภาพ สภาพแวดล้อมและความปลอดภัย และประเมินหาสิ่งคุกคามทางสุขภาพกับปัญหาอาชีวอนามัยของผู้สูงอายุในชุมชนสะลวง - ขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ตลอดจนพัฒนาข้อเสนอแนะเชิงนโยบายสู่แนวทางการแก้ไขปัญหาอาชีวอนามัยและความปลอดภัยของผู้สูงอายุในชุมชน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ เป็นแรงงานผู้สูงอายุ จำนวน 323 คน และมีบทบาทในการส่งเสริมการประกอบอาชีพในชุมชนและตัวแทนสมาชิกกลุ่มอาชีพต่างๆ จำนวน 15 คน รวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม และแบบสัมภาษณ์เชิงลึกแบบกึ่งโครงสร้าง และใช้กระบวนการสัมมนาเชิงปฏิบัติการกลุ่มผู้มีส่วนได้เสีย วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการหากระบวนทัศน์ วิเคราะห์เชิงเนื้อหา เปรียบเทียบความต่างของข้อมูลและตีความในประเด็นที่ค้นพบเพื่อตรวจสอบยืนยันความตรงของผลการศึกษา ผลการศึกษา พบว่า แรงงานผู้สูงอายุอยู่ในสภาพแวดล้อมและความปลอดภัยในการทำงานที่มีความเสี่ยงระดับปานกลาง ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 1.72 เมื่อพิจารณารายประเด็นพบว่าประเด็นที่มีความเสี่ยงสูงสุดคือ แรงงานผู้สูงอายุต้องทำงานกับอุปกรณ์ / เครื่องมือที่มีความแหลมคม มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 2.28 รองลงมาคือแรงงานผู้สูงอายุต้องทำงานกลางแจ้ง/มีเสียงดัง/แสงสว่างไม่เพียงพอ ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 2.24 สำหรับพฤติกรรมการทำงานที่ไม่ปลอดภัยของแรงงานผู้สูงอายุโดยรวม พบว่า มีความเสี่ยงระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 1.70 และเมื่อพิจารณารายประเด็นพบว่าประเด็นที่มีความเสี่ยงมากที่สุดคือ แรงงานผู้สูงอายุไม่ชอบใช้อุปกรณ์ป้องกัน เช่น ถุงมือ หน้ากาก รองเท้าบู๊ต เพราะไม่สะดวกต่อการทำงาน มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 1.79 และในภาพรวมจากการประเมินสิ่งคุกคามทั้ง 5 ด้าน พบว่ามีความเสี่ยงอยู่ในระดับปานกลางและระดับต่ำ พบความเสี่ยงในระดับปานกลางอยู่ 2 ประเด็น คือ สิ่งคุกคามทางการยศาสตร์ มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 2.04 และสิ่งคุกคามทางกายภาพ มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 1.81 และพบปัญหาอาชีวอนามัยและความปลอดภัย ในประเด็นภาวะสุขภาพจากการสัมผัสสิ่งคุกคามทางกายภาพของแรงงานผู้สูงอายุ พบว่า อาการที่พบมากที่สุด 3 อันดับแรก คือ เหนื่อย อ่อนเพลีย เสียเหงื่อ ร้อยละ 79.88 แสบตา ระคายเคืองตา ร้อยละ 74.92 และมองเห็นไม่ชัด ตาพร่ามัว ร้อยละ 62.23 ตามลำดับ และภาวะสุขภาพจากการสัมผัสสิ่งคุกคามทางการยศาสตร์ของแรงงานผู้สูงอายุ พบว่า อาการที่พบมากที่สุด 3 อันดับแรก คือ ปวดไหล่ ร้อยละ 75.85 ปวดน่อง/เข่า ร้อยละ 72.45 และปวดหลังส่วนล่าง/เอว ร้อยละ 70.59 ตามลำดับ และเมื่อพิจารณาปัจจัยการเกิดอุบัติเหตุที่มีสาเหตุมาจากกการสัมผัสสิ่งคุกคามทางกายภาพและการยศาสตร์ พบว่า อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นจากการทำงานโดยสัมผัสสิ่งคุกคามทางกายภาพของแรงงานผู้สูงอายุที่พบมากสุด 3 อันดับแรก คือ ลื่น/หกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด/สลัวในสถานที่ทำงาน ร้อยละ 52.44 สิ่งของตก/หล่น จากแรงสั่นสะเทือนในสถานที่การทำงาน ร้อยละ 26.02 และไฟลวก/น้ำร้อนลวก ร้อยละ 10.16 ตามลำดับ อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นจากการทำงานโดยสัมผัสสิ่งคุกคามทางการยศาสตร์ของแรงงานผู้สูงอายุที่พบมากสุด 3 อันดับแรก คือ การทำงานท่าทางซ้ำ ๆ เดิม ๆ จนทำให้การเคลื่อนไหวข้อต่อเคล็ด/ขัดยอก ร้อยละ 69.51 การเคลื่อนไหวผิดท่าทาง ทำให้เกิดการเคล็ด/ขัดยอก ร้อยละ 49.59 และนั่งหรือยืนทำงานนานจนกระดูกและกล้ามเนื้อล้าจนส่งผลให้เกิดอุบัติเหตุ ร้อยละ 13.41 ตามลำดับ ซึ่งมีความสอดคล้องกับผลการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพและการสัมมนาเชิงปฏิบัติการกลุ่มของผู้มีส่วนได้เสีย ได้ผลสรุปแนวทางการพัฒนาข้อเสนอแนะเชิงนโยบายการแก้ไขปัญหาอาชีวอนามัยและความปลอดภัยของแรงงานผู้สูงอายุ ดังนี้ คือ 1) กำหนดนโยบายและแผนงานของหน่วยงานภาครัฐในพื้นที่ในการคุ้มครองดูแลสุขภาพของแรงงานผู้สูงอายุ 2) สร้างฐานข้อมูลเฉพาะด้านโรคจากการทำงานหรือเกี่ยวเนื่องจากการทำงาน 3) จัดเวทีสร้างการมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาสิ่งคุกคามทางสุขภาพที่เกิดขึ้นในสถานที่ทำงานของแรงงานผู้สูงอายุ 4) จัดกระบวนการเรียนรู้ทักษะใหม่ที่จำเป็นเกี่ยวกับการประเมินสิ่งคุกคามทางสุขภาพจากการทำงานด้วยตนเอง 5) เพิ่มแรงจูงใจให้ผู้ประกอบการหรือผู้นำกลุ่มอาชีพต่างๆในการดูแลปัญหาความเสี่ยงของแรงงานผู้สูงอายุในด้านสิ่งคุกคามด้านการยศาสตร์และและด้านกายภาพ 6) กระตุ้นให้เกิดความร่วมมือระหว่างหน่วยงานภาครัฐ สถาบันการศึกษา และบริษัทเอกชน 7) สร้างนโยบายส่งเสริมให้แรงงานผู้สูงอายุอายุยืนด้วยการจัดสถานที่ทำงานน่าอยู่น่าทำงาน (Healthy workplace)