การสร้างฐานข้อมูลระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ เพื่อจัดการปัญหาภัยแล้งด้านการเกษตรในจังหวัดเชียงใหม่

Abstract

งานวิจัยเรื่องการสร้างฐานข้อมูลระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ เพื่อจัดการปัญหาภัยแล้งด้านการเกษตรในจังหวัดเชียงใหม่มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อภัยแล้งด้านการเกษตร เพื่อจัดสร้างฐานข้อมูลระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ และเพื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของความต้องการใช้น้ำด้านการเกษตรกับแหล่งน้ำและปริมาณน้ำฝน โดยปัจจัยที่ถูกนำมาพิจารณาเพื่อการวิเคราะห์ภัยแล้งด้านการเกษตรด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาตร์ได้แก่ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยรายเดือน แหล่งน้ำผิวดินในระยะกันชน 500 เมตร เขตพื้นที่ชลประทาน และเขตพื้นที่น้ำถึง โดยการวิเคราะห์ได้พิจารณาเฉพาะพืชหลัก 12 ประเภทในเขตนอกพื้นที่น้ำถึงเนื่องจากเกษตรกรต้องพึ่งพาน้ำฝนเป็นหลัก สำหรับการจัดเตรียมข้อมูลพบว่าปริมาณฝนเฉลี่ยต่ำสุดรายเดือนมีปริมาณที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญจึงจำแนกออกเป็น 2 ช่วงได้แก่ช่วงฤดูแล้งคือช่วงเดือนพฤศจิกายน – เมษายน และช่วงฤดูมีฝนคือตั้งแต่เดือนพฤษภาคม – ตุลาคม เมื่อทำการวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงภัยแล้งด้านการเกษตรจากปัจจัยเชิงพื้นที่ดังกล่าวได้ผลลัพธ์ที่สามารถแสดงการกระจายตัวในเชิงพื้นที่และเชิงเวลา โดยพบว่าในช่วงฤดูแล้งพืชหลักทุกประเภทประสบปัญหาภัยแล้งเนื่องจากปริมาณฝนที่ไม่เพียงพอต่อความต้องการของพืชตามเกณฑ์การใช้น้ำของพืช สำหรับในช่วงฤดูมีฝนพบว่าปริมาณฝนไม่เพียงพอต่อพืชทุกชนิดแม้ว่าเดือนสิงหาคมและเดือนกันยายนปริมาณฝนเฉลี่ยต่ำสุดจะมีค่าสูงมากที่สุดในรอบปีก็ตาม โดยมะม่วงถือเป็นไม้ผลยืนต้นที่มีความต้องการน้ำมากจึงปรากฎปัญหาภัยแล้งทุกเดือนโดยเฉพาะในพื้นที่เขตตำบลเชียงดาว และตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว พื้นที่ปลูกข้าวถือเป็นปัญหาภัยแล้งเช่นกันซึ่งแสดงสภาพทั้งในเชิงเวลาและเชิงพื้นที่ปรากฎภัยแล้ง 10 เดือนในรอบปีและกระจุกมากอย่างชัดเจนในหลายตำบลในเขตอำเภอพร้าว การวิเคราะห์ครั้งนี้ถือเป็นการจำลองกรณีศึกษาภัยแล้งด้านการเกษตรระดับสูงสุดเนื่องจากการพิจารณาค่าปริมาณฝนเฉลี่ยในระดับต่ำสุดรายเดือนและไม่นำชั้นข้อมูลทางน้ำขนาดเล็กมาร่วมวิเคราะห์เพื่อต้องการแสดงผลที่สามารถนำไปใช้วางแผนรับมือและการป้องกันเหตุรุนแรงได้ ท้ายที่สุดของผลลัพธ์จากการวิเคราะห์ในครั้งนี้สามารถแสดงสัญญาณภัยแล้งด้านการเกษตรโดยการฉายภาพรวมได้อย่างน่าพอใจ และสำหรับการศึกษาในครั้งต่อไปควรคัดเลือกเฉพาะบางพื้นที่ที่มีระดับความรุนแรง มีการกระจุกตัวของภัยแล้งที่โดดเด่นทั้งในเชิงพื้นที่และเชิงเวลา การวิเคราะห์เฉพาะตำแหน่งรวมทั้งการบูรณาการศาสตร์จะสามารถทำให้อธิบายปรากฎการณ์ในเชิงพื้นที่ได้ละเอียดและครอบคลุมมากยิ่งขึ้น