การศึกษาพัฒนาผลิตภัณฑ์จากผ้าซิ่นสันกำแพง ต. สันกำแพง อ.สันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

สันกำแพงเป็นแหล่งที่มีการทอผ้ามาแต่ครั้งอดีต ในชุมชนต่างๆ ในอำเภอสันกำแพง ล้วนมีฝีมือในการทอผ้าด้วยกี่พื้นเมือง สืบทอดกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ เมื่อประมาณ ๑๐๐ กว่าปีมาแล้วได้เริ่มมีการค้าขายระหว่างเชียงใหม่และพม่า โดยในเบื้องต้นเป็นการค้าช้าง ม้าต่าง วัวต่าง ต่อมาจึงได้มีการนำเส้นไหมดิบจากพม่ากลับมาเชียงใหม่ นำเส้นไหมดังกล่าวมาทอเป็นผ้าซิ่นไหม ผ้าโสร่งไหม แล้วดำเนินการส่งกลับไปขายให้พม่าอีกต่อหนึ่ง ผ้าซิ่นนั้นมีทั้งผ้าพื้นที่เรียกว่าผ้าด้าน คือผ้าไหมที่ใช้เส้นไหมพุ่งสีเดียว ทอตลอดกันไปทั้งผืน ไม่มี ดอกดวงหรือลวดลายอื่น นอกจากนั้นมีผ้าซิ่น หางกระรอกคือแบบปั่นไก หรือ ซิ่นไก หมายถึงเอาเส้นไหมสีต่างๆ มาเป็นสีๆ ให้เข้ากันแล้วทอ ลายของผ้าซิ่นเวลานั้นเป็นลายขวางเป็นส่วนใหญ่ จุดเด่นของผ้าไหมสันกำแพงคือ ลวดลายเฉพาะของ สันกำแพง ซึ่งต่อมาได้มีการพัฒนามาเป็น “ลาย๗วัน” คือการใส่สี ๗ สีตามวันใน ๑ สัปดาห์ หรือเรียกว่า เชิง ๗ วัน จากนั้นก็มี ลายวงเดือน ลายน้ำไหล ซึ่งมีเฉพาะที่สันกำแพงเท่านั้น ในปี พ.ศ.๒๔๗๙ ผ้าไหมสีฟ้าได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก เนื่องมาจาก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า พีรพงศ์ภาณุเดช ทรงขับรถแข่งคู่พระทัย ชื่อว่า รอมิวลุส (Romulus) ซึ่งมีสีฟ้าสด ต่อมาเรียกกันว่า สีฟ้าพีระ สีฟ้าจึงเป็นสีที่นิยมที่สุดในเวลานั้น และมีการย้อมเสื้อไหมเป็นสีฟ้าและผ้าซิ่นก็ย้อมสีฟ้า แล้วจึงตั้งชื่อว่า “ผ้าไหมลายสีพีระ ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๘๑ ได้มีการประกวดนางสาวไทย โดยผู้ชนะการประกวดในปีนั้น ได้สวมชุดที่ตกแต่งและเล่นเชิงผ้าไหมของสันกำแพงขึ้นไปประกวดบนเวที ส่งผลให้รัฐบาลในขณะนั้น ได้เชิญร้านค้าผ้าไหมจากสันกำแพงไปออกร้านขายของในงานวันรัฐธรรมนูญ ที่สวนอำพร ซึ่งขายดีและมีชื่อเสียงโด่งดังมากนอกจากขายผ้าไหมปลีกหน้าร้านแล้วยังมีการส่งผ้าไหมไปขายตามร้านต่างๆ ในเมืองเชียงใหม่ ส่วนกรุงเทพขายส่งแถวถนนสาทรเหนือ-สาทรใต้ สุริวงศ์ พาหุรัตน์ และยังขายส่งไปยังจังหวัดอื่นๆ เช่น กรุงเทพ แพร่ ลำพูน ลำปาง เป็นต้น ต่อมาได้มีการใช้ผ้าที่หลากหลายเช่นผ้าอีสานเริ่มมีการทอผ้าไหมเพิ่มมากขึ้น และมีการเปลี่ยนแปลงไปใช้ไหมญี่ปุ่นที่มีความหนา และความสวย แต่ของสันกำแพงเป็นผ้าซิ่นไหม ส่วนใหญ่ก็เปลี่ยนมาเป็นทอผ้าฝ้าย ทอผ้าขาวม้า และทอผ้าแบบอื่นแทนผ้าไหม หลังจากนั้นผ้าไหมสันกำแพงก็เริ่มหายไป จึงไม่ได้รับความนิยมในช่วงนั้น ซึ่งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านสันกำแพง ได้มีการ พื้นฟูเรื่องผ้าไหมสันกำแพงขั้นจากการร่วมตัวของผู้เฒ่าผู้แก่ ของหมู่บ้านขึ้น จึงทำให้ผ้าสันกำแพงมีความนิยมเรื่อยๆนอกจากนี้ ปัญหาหนึ่งที่ส่งผลต่อความพึงพอใจของผู้บริโภคหรือนักท่องเที่ยว คือ รูปแบบผลิตภัณฑ์จากผ้าซิ่น สันกำแพง ลวดลาย ควรมีการประยุกต์และพัฒนาลวดลายให้มีความแปลกใหม่และมีเอกลักษณ์ ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนตำบล สันกำแพง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นการต่อยอดทาง ภูมิปัญญาและส่งเสริมการท่องเที่ยวภายในชุมชนอำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ต่อไป โดยการ นำผ้าซิ่นสันกำแพง มาประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์กระเป๋าในรูปแบบต่างๆ จำนวน 3 ประเภท คือ ผลิตภัณฑ์กระเป๋าถือผลิตภัณฑ์กระเป๋าสะพายและผลิตภัณฑ์กระเป๋าเป้ โดยทำการทำสำรวจรูปทรง จากความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญ และกลุ่มผู้บริโภคเป็นชาวไทย นักท่องเที่ยว ในพื้นที่เป้าหมาย เครื่องหมายในการวิจัย ได้แก่ แบบบันทึกผลการทดสอบทางกายภาพ แบบบันทึกผลการทดสอบเชิงกล และประเมินผลิตภัณฑ์โดยผู้เชี่ยวชาญ และแบบสอบถามการยอมรับของผู้บริโภค วิเคราะห์ข้อมูลจากแบบประเมินและแบบสองถามด้วย สถิติบรรยาย ได้แก่ ค่าร้อยละ (%) ค่าเฉลี่ย ( x ̅ ) และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ( Standard Deviation : S.D ) ผลจากการ พัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์จากผ้าซิ่นสันกำแพง มาพัฒนาเป็นรูปแบบกระเป๋า โดยมีวัสดุที่นำมาประกอบเป็นโครงสร้างผลิตภัณฑ์ ได้แก่ หนัง เหล็ก และ อุปกรณ์การทำกระเป๋า เพื่อให้ผลิตภัณฑ์มีความแข็งแรง และสมบูรณ์ มากขึ้น โดยผลิตภัณฑ์ที่ได้พัฒนาขึ้นแบ่งได้ 3 ประเภทคือ ผลิตภัณฑ์กระเป๋าถือผลิตภัณฑ์กระเป๋าสะพายและ ผลิตภัณฑ์กระเป๋าเป้ เมื่อนำผลิตภัณฑ์ผ้าซิ่น สันกำแพงให้ผู้เชียวชาญ ทั้ง 3 คน ประเมิน พบว่า ผลิตภัณฑ์ผ้าซิ่นที่ได้พัฒนาขึ้น มีค่าเฉลี่ยโดยรวม 4.35 อยู่ในระดับพึงพอใจมาก ผลจากการประเมินการทดสอบการยอมรับขอองกลุ่มผู้บริโภค พบว่า ผู้บริโภคให้การยอมรับผลิตภัณฑ์ผ้าซิ่นสันกำแพง การยอมรับมาที่สุด ทั้งนี้ผลิตภัณฑ์ ผลิตภัณฑ์กระเป๋าถือและผลิตภัณฑ์กระเป๋าสะพาย ผู้บริโภคให้การยอมรับเท่ากัน คือ มีค่าเฉลี่ยโดยรวม 4.67 และผลิตภัณฑ์กระเป๋าเป้ มีค่าเฉลี่ยโดยรวม 4.63