บทบาทของผ้าปักต่อวิถีชีวิตชาวม้งบ้านหนองหอย ต. แม่แรม อ. แม่ริม จ. เชียงใหม่

Abstract

งานวิจัยนี้เป็นส่วนหนึ่งของชุดโครงการ “โครงการหลวง: การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมบนพื้นที่สูง” ที่มุ่งศึกษาบทบาทของผ้าปักของชาวม้งบ้านหนองหอย ต. แม่แรม อ.แม่ริม จ. เชียงใหม่ ทั้งในด้านชีวิตประจำวัน ในพิธีกรรมต่างๆ ตลอดจนกระบวนการเปลี่ยนแปลงในการผลิตและการนำผ้าไปใช้ และถ่ายทอดวิธีการปักผ้าไปสู่ยาวชนรุ่นหลังต่อไป ซึ่งจากการสัมภาษณ์ผู้อาวุโส และกลุ่มแม่บ้านที่มีอายุแตกต่างกันพบว่า ผู้หญิงม้งสูงวัยจะสามารถทอผ้ากัญชง เขียนลายเทียน และปักลายต่างๆได้ด้วยตนเองโดยเริ่มหัดปักตั้งแต่วัยเด็กซึ่งแม่และผู้หญิงที่อยู่ในละแวกบ้านเดียวกันเป็นผู้สอน ผู้หญิงม้งทุกคนจะต้องปักผ้าเป็น โดยการเรียนรู้โดยการถ่ายทอดจากแม่สู่ลูกสาว หรือจากการสังเกตผู้หญิงในครอบครัวตนเอง ซึ่งกระบวนการถ่ายทอดนี้ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างแม่กับลูกสาวมีความผูกพัน แน่นแฟ้นกันมาก ผู้หญิงครอบครัวไหนปักผ้าไม่เป็นก็จะไม่มีชุดสวยงามใส่ในวันงานประเพณีปีใหม่ม้ง หรือ ประเพณีกินวอ ซึ่งชาวม้งมีความเชื่อว่าการสวมชุดใหม่ในงานประเพณีขึ้นปีใหม่ม้งจะทำให้ชีวิตมีความเจริญรุ่งเรืองตลอดปีนอกจากนี้ชาวม้งบ้านหนองหอยยังนิยมสวมชุดม้งเพื่อไปร่วมงานแต่งงาน งานขึ้นบ้านใหม่ ตลอดจน งานศพ แม้ว่าปัจจุบันชาวบ้านหนองหอยจำนวนมากไม่ค่อยใส่ชุดประจำเผ่าในชีวิตประจำวันกันมากนัก สำหรับกระบวนการผลิตได้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม เนื่องจากชาวบ้านไม่ได้ทอผ้าเองอีกต่อไปแล้ว ผ้าที่นำมาตัดเย็บหรือปักนั้นเป็นผ้าที่ซื้อมาจากตลาดในเมือง แต่การปักผ้าก็ยังนิยมปักกันอยู่เป็นส่วนใหญ่โดยเฉพาะในหมู่แม่บ้านที่ยังมีเวลาว่างจากการทำไร่ ส่วนเด็กหญิงที่เข้าไปเรียนในเมืองนั้นจะไม่มีเวลาได้เรียนรู้และทำการปักผ้าอีกต่อไป ผู้วิจัยจึงได้ร่วมมือกับโรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์ในการนำเอาวิธีการ ปักผ้าเข้าบรรจุไว้ในหลักสูตรท้องถิ่นเพื่อให้นักเรียนได้เรียนรู้กันต่อไป